Özet

Cümle türleri belirlenirken adlandırmalar yüklem temel alınarak yapılır; buna göre yüklemin yeri, cinsi, sayısı ve anlamı belirleyici olur. Farklı bir yaklaşım olarak cümlenin kuruluş ve diziliş ilişkisi içinde ele alınarak tek bir yargı taşıyan cümlelere “düz kuruluşlu cümleler”, birden çok yargı taşıyan cümlelere “karma kuruluşlu cümleler” adlandırması ile yapılacak değerlendirmenin açacağı yollar olduğu düşünülmektedir. Aktarma cümleleri, düz kuruluşlu cümlelerden farklı olarak cümlede ifade edilen oluş ve kılışın tek ve ortak olmadığı karma kuruluşlu cümle türlerindendir. İç içe cümle olarak adlandırılan de- fiili ile kurulu bir asıl cümle ile onun içinde yer alan aktarılan bir ifade ya da ibarenin yer aldığı cümlelerle, birtakım alıntıların ve tam yargılı cümlelerin bulunduğu cümleler oldukları söylenebilir. Bu çalışmada ana hatlarıyla aktarma cümleleri kavramı irdelenecek, aktarma cümlelerinin bir karma kuruluşlu cümle olarak tanımlanıp tanımlanamayacağı tartışılacaktır. Aktarma cümleleri; terim, tanım ve tasnif yönünden ele alındıktan sonra ilgili cümlelere kuruluş açısından yaklaşılarak Türkçenin tarihsel dönemlerini yansıtan metinlerden derlenen örneklerle aktarılan cümlelerin ana cümleye katılma biçimlerinden ve niteliklerinden söz edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Cümle, Karma Kuruluşlu Cümleler, Aktarma, Aktarma Cümleleri.

Abstract

Classification of the “sentences” is a controversial topic in Turkish linguistic studies. Researchers have formulated various classifications, which led to confusion. This paper posits a different type of classification based on the sentence construction. Traditionally, the sentences are labelled according to their verbs and the place, type, amount and meaning of the verbs determine the categorization of a sentence. With a different approach, this paper proposes to classify the sentences in two types according to the construction of the sentence and string of elements. Whereas sentences containing one statement will be labelled as “simple construction sentences” sentences with more than one statement will be called “compound sentences”. The interpretation of the sentences in such a way is thought to be opening new paths. For instance, reported speech sentences are compound sentences that differ from simple sentences in the way that they do not contain single and same occurrence and action. These sentences can be described as nested sentences containing full statements and some quotations with the main sentence involving the main sentence constructed with “de-” verb nested with reported statements. This study suggests a definition for reported speech and basically examines reported speech sentences by discussing whether the reported speech sentences can be defined as compound sentences.

Keywords :Sentence, Compound Sentences, Reported Speech, Reported Speech Sentences.