Özet

Etimoloji, köken bilgisi anlamına gelmektedir. En basit tanımıyla kelimelerin köklerini, nereden geldiklerini, hangi evrelerden geçtiğini araştıran bir bilim dalıdır. Bir kelimenin etimolojisinin sağlıklı bir biçimde yapılabilmesi için anlamsal, sessel ve biçimsel ölçütler, tarihi ölçütlerle de desteklenerek bir senteze varılmalıdır. Köken bilgisi çalışmaları sayesinde araştırmaya konu olan kelimenin ya da kelimelerin yanı sıra bu kelimelerin ait olduğu dilin, gelişim sürecine ve tarihine de ışık tutulmuş olur. Bu çalışmada en eski yazıtlarımızdan itibaren görülen ve soyut kavramlar içerisinde değerlendirebileceğimiz bengü/mengü kelimesi üzerinde durulacaktır. Kelime, “ebedi, kalıcı, sonsuzluk, daimî“ anlamlarına gelmekte ve hem zarf hem isim hem de sıfat olarak kullanılmaktadır. Bengü kelimesi bu çalışmada; Kök Türkçe, Uygurca, Karahanlıca, Harezmce, Kıpçakça ve son olarak günümüz lehçelerindeki anlam, biçim ve ses özellikleri açısından incelenecek ve bu yönlerden uğradığı değişiklikler tespit edilecektir. Bunun için Türkçenin sayılan dönemlerindeki öne çıkan eserlerinden tarama yapılacaktır. Ayrıca çalışmanın sonunda bu kelimenin mevcut etimolojisi dışında kelimeye dair yeni bir etimoloji denemesi önerilecektir.

Anahtar Kelimeler: Türkçe, Köken bilgisi, Bengü/mengü.

Abstract

Etymology means the origin knowledge. The simplest definition of etymology is a branch of science that investigates the roots of words, where they come from and what stages they pass. When investigating the origin of a word the semantic, phonetic, formal and historical criteria should be used together. Etymology gives information about the development process and history of words and language. In this study, the concept of bengü/mengü which is seen as an abstract concept since the oldest inscriptions of the Turkish will be emphasized. The word means “eternal, permanent, infinity, continuity”. The word is used as an adverb, a noun and an adjective. The word in this study; Orkhon Turkish, Uighur Turkish , Karahanlı Turkish, Harezm Turkish, Kipchak Turkish and modern dialects in terms of meaning, style and sound features will be examined. Then, semantic, phonetic and formal changes of the word will be detected. For this purpose, scanning will be done from the prominent works of Turkish periods. At the end of the study, a new etymology experiment about this word will be proposed except for the existing etymology of the bengü/mengü word.

Keywords :Turkish, Etymology, Bengü/mengü.