Özet
Eski Uygurca gerek dil özellikleri gerek söz varlığı bakımından tarihî Türk dili alanında önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde zamirlerin kullanımı da dikkat çekmektedir. Zamirlerin asıl işlevi, cümlede kendilerinden önce ya da sonra gelen şahısları ve varlıkları soru, belirsizlik, işaret gibi çeşitli yönlerden temsil etmektir. Ancak Eski Uygurcada zamirlerin çeşitli ekler, edatlar ve enklitiklerle kullanılması sonucu sözcük ve sözcük öbekleri oluşmasına yol açmıştır. Bu sözcük öbeklerinden biri de zamir köklerinden türeyen sözcüklerin tekrar edilmesiyle oluşan yinelemelerdir. Eski Uygurcada işaret zamirlerinden oluşan sözcüklerin yan yana kullanılmasıyla meydana gelen yinelemelerden bazıları, anlatımı pekiştirmenin yanı sıra asıl anlamlarından ayrı sözcüksel anlam kazanmıştır. Bu çalışmada Eski Uygurca “ol” ve “bu” işaret zamirlerinden oluşan yinelemeler sözcükselleşme bağlamında ele alınarak incelenmiştir. Çalışmada öncelikle ikileme ve yineleme kavramları hakkında bilgi verilmiş, ardından sözcükselleşme kuramına ilişkin görüşlere yer verilmiştir. İnceleme bölümünde Eski Uygurca Dönemi’ne ait metinlerden seçilen örnek cümlelerden hareketle işaret zamirlerinden oluşan yinelemeler, yapıları ve anlamları bakımından değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Eski Uygurca, Zamir, Yineleme, Sözcükselleşme.
Abstract
Old Uyghur occupies an important place in the field of historical Turkic, both in terms of linguistic features and vocabulary. The use of pronouns is also remarkable in this period. The main function of pronouns is to represent the persons and entities preceding or following them in the sentence under various aspects such as question, uncertainty and sign. However, in Old Uyghur, the use of pronouns with various affixes, prepositions, and enclitics led to the formation of words and phrases. One of these phrases is reduplication, which is formed by repeating words derived from pronoun roots. In Old Uyghur, some of the reduplications, which are formed by stringing together words consisting of demonstrative pronouns, have acquired a lexical meaning different from their original meaning in addition to strengthening the expression. In this study, Old Uyghur reduplications consisting of the demonstrative pronouns “ol” and “bu” are examined in the context of lexicalization. The study first provides information on the concepts of reduplication and reduplication, and then presents views on lexicalization theory. In the analysis part, iterations consisting of demonstrative pronouns are examined for their structures and meanings based on sample sentences selected from texts of the ancient Uyghur period.
Keywords :Old Uyghur, Pronoun, Reduplication, Lexicalization